Táo bón là một trong những triệu chứng rất là thông thường mà bác sĩ gia đình hay bác sĩ chuyên môn thường gặp hàng ngày. Ở nước Mỹ, có tới hơn 4 triệu người Mỹ bị táo bón. Táo bón đối với bệnh nhân mỗi người có một định nghĩa khác nhau. Có người cho rằng bị táo bón khi họ không đi cầu được mỗi ngày, có bệnh nhân nghĩ rằng họ bị táo bón khi không đi cầu được mỗi tuần, có bệnh nhân nghĩ rằng họ bị táo bón khi đi cầu phân không được mềm hoặc phải rặn, phải ngồi trong nhà cầu lâu. Như vậy khi nào mới gọi là táo bón?
Muốn hiểu biết thêm bệnh táo bón, chúng ta nên cùng chung hiểu biết ruột già làm việc như thế nào. Khi chúng ta ăn, thực phẩm sẽ được tiêu hóa, hấp thụ và biến chế và khi chỉ còn là chất bài tiết thì đưa tới ruột già để bài tiết. Khi chất bài tiết hay phân đi qua ruột già, ruột già sẽ hấp thụ nước và để giữ nước lại cho cơ thể. Những bắp thịt của ruột sẽ co bóp đều đặn theo chu kỳ để đẩy phân từ phần đầu ruột già tới hậu môn. Khi phân tới hậu môn, phân sẽ chặt và cứng hơn vì hầu hết nước đã được hấp thụ. Táo bón xảy ra khi ruột già hấp thụ nhiều nước quá hoặc là những bắp thịt của ruột già hoạt động không được bình thường hoặc chậm quá hoặc không đều đặn trước sau thành ra phân sẽ bị ở trong ruột già quá lâu trở thành cứng và khô.
Các bác sĩ chuyên khoa nghiên cứu về bệnh táo bón trên thế giới đưa ra những tiêu chuẩn sau đây để định bệnh táo bón. Những tiêu chuẩn bao gồm: bệnh nhân đi cầu khó khăn cần phải “rặn”, phân cứng, nhỏ, đi cầu cảm thấy không được dứt, có cảm giác là bị bế tắc gần hậu môn, hoặc cần phải dùng tay để lấy phân ra, hoặc đi cầu ít hơn 3 lần trong một tuần. Ngoài ra phân không được mềm nếu không dùng thuốc đại tiện.
Những tiêu chuẩn này phải xảy ra ít nhất trong 6 tháng liên tục và xảy ra không quá 25 phần trăm trong những lần đi cầu. Nhưng trên thực tế bác sĩ thường trị bệnh táo bón dựa theo lời khai của bệnh nhân khi họ khai bệnh rằng đại tiện của họ khác thường.
Bệnh táo bón thường xảy ra trong phụ nữ và những bệnh nhân lớn tuổi. Càng lớn tuổi, bệnh táo bón xảy ra nhiều hơn. Khi tuổi tác trên 65, khoảng 26 phần trăm đàn ông và 34 phần trăm đàn bà bị táo bón. Bệnh táo bón thường xảy ra trong lứa tuổi này là lý do ăn bớt đi năng lượng (calorie) hơn là ít ăn thức ăn có chất sợi hoặc không uống đủ nước.
LÝ DO BỊ TÁO BÓN:
Bị táo bón có rất nhiều lý do. Những lý do bị táo bón có thể là bệnh nhân không ăn đủ chất sợi, ăn không đủ calories, không vận động nhiều, hoặc uống thuốc có thể ảnh hưởng tới vấn đề đại tiện. Nhiều bệnh có thể làm cho người ta bị bệnh táo bón. Chẳng hạn như bệnh yếu tuyến giáp trạng (hypothyroid), có thai, bệnh rối loạn tiêu hoá (irritable bowel syndrome), tiểu đường, bệnh Parkinson’s, bệnh lẫn trí (Alzheimers), bệnh Lupus, bệnh Sleroderma, bệnh có chất calcium quá cao (hypercalcemia), ung thư ruột, hay những bệnh liên quan tới bộ não. Ngoài ra những thuốc bệnh nhân uống như thuốc cho bệnh đau nhức, áp huyết cao, tim, tiểu đường có thể làm cho họ bị táo bón. Có một số bệnh nhân bị táo bón mà không rõ lý do, một số là do dây thần kinh bắp thịt ở hậu môn không hoạt động bình thường.
CHẤT SỢI
Khi chúng ta ăn nhiều chất sợi hàng ngày, cơ hội chúng ta bị táo bón ít hơn. Hầu hết những người bị táo bón là do ăn ít chất sợi, ăn nhiều mỡ chẳng hạn như pho mát, trứng và thịt. Chất sợi thường có trong những trái cây, rau cải, hạt dẻ. Có những chất sợi sẽ được tiêu hoá sau khi ăn, có nhiều chất sợi sẽ không được tiêu hóa và sẽ đi qua đường ruột mà không thay đổi hình dạng. Những chất sợi sẽ giúp phân mềm và không cứng. Trung bình người Mỹ ăn khoảng 5-14gram chất sợi mỗi ngày. Như vậy, không đủ tiêu chuẩn. Nếu ăn đúng, chúng ta cần 20 tới 30 gram mỗi ngày. Có nhiều thực phẩm đã chuẩn bị sẵn hoặc nấu sẵn chẳng hạn có rất ít chất sợi. Có nhiều người lớn tuổi tránh ăn chất sợi vì không thể nhai hoặc nuốt được dễ dàng.
KHÔNG ÐỦ NƯỚC Uống nước nhiều không có nghĩa là chúng ta sẽ không bị bệnh táo bón. Nhưng những bệnh nhân bị táo bón, uống TÁO BÓN nước có thể giúp phân họ mềm và dễ dàng hơn. Có một số chất lỏng có chất caffeine sẽ làm bệnh táo bón nặng hơn chẳng hạn như cà phê, nước ngọt hoặc uống rượu bia.
CÓ THỂ ÍT HOẠT ÐỘNG
Bác sĩ không biết rõ tại sao ít hoạt động lại làm cho người ta bị táo bón. Nhưng những nghiên cưú cho thấy những người bệnh sau khi bị tai nạn giao thông hoặc những người già thiếu hoạt động, họ thường bị bón.
THUỐC
Sau đây là những loại thuốc có thể làm người bệnh bị bón:
• Thuốc đau nhức, đặc biệt là thuốc narcotics
• Thuốc trị đau bao tử như antacids có chất aluminum hoặc calcium
• Thuốc trị áp huyết
• Thuốc trị bệnh Parkinson
• Thuốc trị bệnh co thắt
• Thuốc trị bệnh tâm thần
• Thuốc sắt bổ máu
• Thuốc trị kinh phong (antiseizure medications)
THAY ÐỔI CƠ THỂ HOẶC LỊCH TRÌNH HOẠT ÐỘNG HÀNG NGÀY
Khi phụ nữ có thai, chất kích thích tố thay đổi có thể làm họ bị bón. Thêm vào nữa họ thường uống thuốc bổ thai thường có chung thuốc sắt. Những người lớn tuổi, có thể hoạt động kém hơn lúc còn trẻ, khả năng tiêu hoá của họ sút giảm nhiều. Những bắp thịt của ruột già hoạt động yếu và chậm đi. Một số khách đi du lịch bị bón vì sinh hoạt hàng ngày bị thay đổi và ăn uống bất thường khi đi du lịch.
KHÔNG CHỊU ÐI CẦU
Có một số người, khi cơ thể đòi hỏi là phải đi cầu, nhưng vì lý do khác nhau, bệnh nhân cố tình nhịn không đi. Chẳng hạn một số người không muốn dùng cầu tiêu công cộng, hay lo làm việc cố nhịn, không chịu đi cầu khi phân ở hậu môn tạo cảm giác muốn đi cầu. Nhịn hoài dần dần trở thành một thói quen. Dần dần hậu môn sẽ quen “tật” và khi tới lúc cần đi cầu họ quên cảm giác đó.
BỆNH CỦA ÐƯỜNG RUỘT HOẶC HẬU MÔN
Có một số bệnh nhân bị táo bón vì bị nghẹt đường ruột gây ra bởi bệnh túi thừa ruột già, lở ruột già và ung thư ruột già. Nhưng đa số bị bệnh táo bón do hai lý do chính. Một là họ bị rối loạn tiêu hoá, hai là không rõ lý do tại sao. Bệnh nhân bị táo bón mà không rõ lý do rất là khó trị với những thuốc hiện có. Những bệnh nhân này có thể bị táo bón vì kích thích tố, hệ thống thần kinh, những cơ bắp thịt của ruột, hậu môn không hoạt động bình thường. Một số bị bệnh bắp thịt chậu (pelvic floor dysfunction), những bắp cơ có thịt của phần chậu chung quanh ruột và hậu môn bị yếu đi. Có một số bệnh nhân không thể kiểm soát được phần hậu môn thành ra bắp thịt của hậu môn không làm nhuận tràng.
KHÁM BỆNH
Khi bị bệnh nào cũng vậy, tiểu sử bệnh lý và khám bệnh rất là quan trọng. Ðầu tiên, bác sĩ muốn biết việc đại tiện của bệnh nhân có thay đổi hay không, bị táo bón bao lâu, phân cứng hay phân mềm, bao lâu mới đi đại tiện một lần. Ngoài ra, bệnh nhân đang uống thuốc gì. Có những triệu chứng mà bệnh nhân cần phải xét nghiệm thêm. Những triệu chứng gồm sự thay đổi đi đại tiện gần đây hay lâu rồi, có máu trong phân, giảm cân, lên cân, có thân nhân bị ung thư ruột. Tùy theo bệnh, tuổi tác của mỗi bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định có cần khám nghiệm thêm hay không. Những phương pháp khám nghiệm gồm có thử máu, chụp hình quang tuyến, nội soi trực tràng, nội soi đại tràng, hay chụp hình cát scan.
TRỊ BỆNH
Thông thường chúng ta trị bệnh táo bón tuỳ theo nguyên nhân gây ra bệnh. Chẳng hạn nếu bệnh nhân uống những thuốc gây ra bệnh táo bón, những thuốc đó cần phải ngưng hoặc thay đổi. Nhưng hầu hết, phương pháp thường sử dụng là thay đổi lối sống và ăn uống. Bệnh nhân cần phải biết bộ phận tiêu hoá điều hoà như thế nào, phải biết ăn thêm thức ăn có nhiều chất sợi và uống thêm nước. Không phải ai thay đổi ăn uống và lối sống sẽ hết bị bón. Một số người cần phải uống thuốc nhuận trường để giúp họ không bị táo bón.
Có nhiều thuốc nhuận trường. Mỗi loại thuốc khác nhau. Tuỳ theo bệnh của mỗi người, bác sĩ sẽ chọn loại thuốc thích hợp cho căn bệnh của họ. Các thuốc nhuận trường có tác dụng khác nhau. Ða số bác sĩ thường khuyên bệnh nhân ăn uống thêm những thuốc có chất sợi như Metamucil, Citrucel, Fibercon, Konsyl. Những thuốc này có thể mua không cần toa. Những thuốc này thường an toàn, nhưng có thể làm bệnh nhân cảm thấy có nhiều hơi, bụng to và thỉnh thoảng bị đau bụng.
Những thuốc khác gồm có thuốc Dulcolax, Senokot, Sorbitol, Miralax, Lactulose, colace, Fleet enema, Mineral Oil, Milk of Magnesia, v.v.. Gần đây, thuốc Zelnorm và Amkitiza là những thuốc mới không giống như những thuốc nhuận trường khác, được sử dụng để trị bệnh táo bón nhưng phải cần toa của bác sĩ. Rất hiếm có những trường hợp cần phải giải phẫu, chẳng hạn cho những bệnh nhân bị sa hậu môn.
KẾT LUẬN
Bệnh taó bón rất là thông thường. Có lẽ chúng ta, không ai không qua một lần hay nhiều lần trong cuộc sống. Bị táo bón thông thường do đó thường được giải quyết nhanh chóng khi ta thay đổi ăn uống. Nhưng khi bệnh kéo dài hơn 6 tháng, chúng ta cần biết nguyên nhân. Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh táo bón. Ðiều trị cần thay đổi, chữa trị những lý do mà có thể làm cho mình bị bón. Phương pháp trị liệu thông thường nhất là thay đổi ăn uống. Nên ăn nhiều chất sợi và uống thêm nhiều nước. Nếu vẫn tiếp tục bị bón, bệnh nhân có khi cần phải uống thuốc để giúp hết hoặc giảm đi căn bệnh. Bệnh táo bón thường không làm nguy hiểm tới tánh mạng, nhưng làm cho khó chịu, có khi làm người bệnh bị bệnh trĩ nang, rách tét hậu môn, chảy máu vì lý do, và thỉnh thoảng có thể làm sa hậu môn. Bởi vậy, phòng bệnh hơn là trị bệnh. Tốt nhất, chúng ta nên thay đổi lối sống, ăn trong điều độ, đầy đủ chất sợi và nước, và nếu cần nên uống thuốc trước khi bị bệnh quá nặng.
