Tưởng tượng nước Mỹ mỗi ngày có một vụ động đất giết chết hơn một ngàn người….  Hoặc tưởng tượng nước Mỹ mỗi ngày có mười chiếc Boeing 747 bị rớt và mỗi chiếc chết hơn một trăm người….  Nếu mấy chuyện này có thật thì chắc ai cũng phải “ngán” nếu phải sống ở một vùng có nhiều động đất hoặc phải bay đi đâu xa.  Vậy chứ có chuyện cũng không kém nguy hiểm mà nhiều người vẫn làm: đó là chuyện hút thuốc!  

Theo thống kê thì ở Mỹ mỗi ngày có hơn 1,000 người chết vì những bệnh gây ra bởi hút thuốc (khoảng 400,000 người mỗi năm).  Số người chết vì thuốc lá còn nhiều hơn là tổng số những người chết vì bạch phiến (cocaine), cộng với hê-rô-in (heroin), cộng với rượu, cộng với tai nạn xe cộ, cộng với bệnh AIDS, cộng với tự tử, và cộng với người bị giết (homicide).   Mỗi năm dân Mỹ tiêu khoảng 140 tỷ đô la ($ 4,400 mỗi giây đồng hồ) để chữa những bệnh gây ra bởi thuốc lá. Mỗi ngày trôi qua ở Mỹ lại có thêm 3,000 trẻ em tập tành hút thuốc.  Nếu  bố mẹ hút thuốc thì con trẻ về sau sẽ dễ vướng phải tật hút thuốc hơn là nếu bố mẹ không hút thuốc.


Khi nói đến “nghiện ngập” thì ta lại nghĩ tới những loại thuốc bất hợp pháp như cần sa, ma túy…  Tuy nhiên cái nghiện tốn kém và gây thiệt hại nhiều nhất hiện nay không phải là cần sa, ma túy mà chính là thuốc lá.  Khói thuốc có hơn 4,000 hóa chất; trong đó gồm cả 43 hóa chất có thể gây bệnh ung thư. Tám mươi phần trăm (80 %) những người chết vì ung thư là do ảnh hưởng của thuốc lá.  So với những người không hút thì người hút có tỷ lệ ung thư phổi cao gấp mười lần.  Thêm nữa, tỷ lệ bị những bệnh ung thư miệng (mouth), cổ họng (throat), thanh quản (larynx), thực quản (esophagus) cũng cao gấp sáu lần.  Vì những hóa chất gây ung thư có khả năng thấm từ phổi vào máu và đi đến những bộ phận khác, hút thuốc cũng có thể gây ung thư bọng đái (bladder), thận (kidney), lá mía (pancreas) (bảng 1). 

Ngoài ung thư, thuốc lá còn là “thủ phạm chính” trong nhiều bệnh khác.  Bốn mươi phần trăm (40 %) những người bị bệnh tim trước 65 tuổi, đa số những người bị viêm cuống phổi mãn tính (chronic bronchitis), và đại đa số những người bị chai (cứng) phổi (emphysema) đều đã bệnh vì ảnh hưởng của thuốc lá.  Ai có bịnh loét bao tử mà hút thuốc thì khó có hy vọng lành hoàn toàn, dẫu có uống thuốc đều đặn (bảng 1).

Bảng 1

Bệnh gây ra bởi thuốc lá

  • ung thư phổi, bọng đái, thận
  • ung thư đường tiêu hóa: miệng, cổ họng, thanh quản, thực quản, lá mía
  • bệnh tim
  • bệnh phổi: viêm cuống phổi mãn tính, chai phổi

Chẳng những hút thuốc có hại cho người hút mà còn hại cho những người chung quanh nữa.  Thống kê cho thấy mỗi năm nước Mỹ có khoảng 53,000 người chết vì ảnh hưởng của khói thuốc của người khác (second hand smoke).  Con cái của những người hút thuốc dễ bị viêm tai, phổi, cuống phổi, và hay phải nằm bệnh viện hơn là con của những người không hút thuốc.

Vì tỷ lệ người Việt hút thuốc rất cao, tác giả thiết nghĩ thiệt hại của thuốc lá trong cộng đồng Việt Nam còn cao hơn những thiệt hại vừa kể, nếu tính theo tỷ lệ.  Thời buổi này gần như ai cũng biết là hút thuốc có hại cho sức khỏe và cũng có nhiều người muốn bỏ nhưng cảm thấy là chuyện bỏ thuốc cũng không phải dễ, nhất là nếu đã hút nhiều và hút lâu ngày.  Chuyện này cũng dễ hiểu vì chất nicotine trong thuốc lá có thể gây “nghiện ngập” giống như rượu hay thuốc phiện.  Mặc dù bỏ thuốc tương đối khó và thường thì ít ai thành công khi thử bỏ lần đầu tiên, nhưng đây không phải là chuyện không làm được, bằng cớ là đã có hơn 40 triệu người bỏ thuốc lá kể từ năm 1964 và hiện nay mỗi năm lại có thêm ba triệu người khác bỏ được thuốc. 

Mục tiêu của bài viết này là mong giúp bạn bỏ hẳn thuốc lá.  Nếu bạn “kế hoạch” thật kỹ lưỡng và chuẩn bị sẵn tinh thần thì sẽ dễ đạt được kết quả mỹ mãn.  Sau đây là những ý tưởng mà tác giả dã “sưu tầm” để giúp bạn đạt được mục tiêu.  Nên nhớ là “mỗi người một hoàn cảnh”, áp dụng những tư tưởng phù hợp với hoàn cảnh của bạn, điều quan trọng là phải quyết tâm muốn bỏ thuốc và không bỏ cuộc nửa chừng.

CHUẨN BỊ ÐỂ BỎ THUỐC:

Trước hết là phải quyết tâm bỏ thuốc, dẹp tan ý nghĩ “khó quá không làm nổi”.  Ghi rõ trên giấy trắng mực đen tất cả những lý do đã thúc đẩy bạn muốn bỏ thuốc.  Mỗi ngày đọc đi đọc lại những lý do này nhiều lần.  Chịu khó bỏ ra ít thời gian mỗi ngày để tập thể dục.  Ðịnh rõ và ghi vào lịch ngày, tháng mà bạn đã chọn để bắt đầu bỏ thuốc.  Ngày bỏ thuốc phải là một ngày trong vòng vài tuần tới chứ đừng đợi đến năm ….2,100.  Khi đã chọn ngày thì phải ráng hết sức để đừng hoãn đi hoãn lại.

CHUẨN BỊ SẴN TINH THẦN:

Nên nhớ là bỏ thuốc không phải dễ nhưng cũng không phải là chuyện không làm được.  Mỗi năm có ba triệu người khác thành công trong chuyện này.  Nếu cố gắng một chút thì bạn cũng phải làm được.  Nên nhớ là “cơn nghiền” chỉ làm phiền bạn “tạm thời” thôi.  Tuần lễ đầu tiên là khó nhất, sau hai tuần thì tương đối là cơn nghiền sẽ nhẹ đi rất nhiều.  Ðể hết tâm trí của bạn vào việc bỏ thuốc trong tuần đầu, nhờ gia đình và bạn bè ủng hộ tinh thần.  Trong ba tháng đầu hay dễ bị hút lại, nhất là nếu có những chuyện phải lo, buồn, hay tức giận.  Mấy chuyện lo, buồn, khó chịu này nhiều khi không tránh được, phải “đề cao cảnh giác” để nếu lỡ gặp mấy trường hợp này thì đừng có “tự động” kiếm thuốc hút. 

NHỜ BẠN BÈ VÀ GIA ÐÌNH GIÚP ÐỠ:

Nói cho bạn bè và gia đình ngày mình sẽ bỏ thuốc, nhờ họ ủng hộ tinh thần.  Ðừng sợ là nếu nói với họ rồi mình sẽ bị “quê” nếu thất bại.  Nếu vợ, hoặc chồng cũng hút thì rủ họ bỏ cùng lúc với mình.  Nếu muốn, có thể “đánh cá” với bạn bè là bạn sẽ bỏ được thuốc đúng ngày bạn đã chọn.

NHỮNG PHƯƠNG CÁCH CÓ THỂ ÁP DỤNG ÐỂ CHUẨN BỊ BỎ THUỐC:

  1. Ðổi hiệu thuốc bạn đang hút: Vài tuần lễ trước ngày bỏ thuốc, đổi sang một hiệu thuốc mà bạn không thích, hoặc đổi sang một hiệu ít nhựa và ít nicotine.  Tuy nhiên phải nhớ là đừng hút nhiều điếu hơn, và cũng đừng hít mạnh hay sâu hơn.
  2. Giảm bớt số điếu thuốc mà bạn tiêu thụ mỗi ngày: Bạn có thể hút khoảng nửa điếu rồi liệng đi, hoặc giới hạn số điếu hút mỗi ngày và không vượt quá giới hạn đó.  Ðặt luật mới và chỉ cho phép bạn hút trong giờ “chẵn” hoặc giờ “lẻ” thôi.  Mỗi sáng thức dậy ráng nhịn ít nhất là một tiếng rồi mới đốt điếu đầu tiên.  Sau bữa ăn nên tráng miệng bằng trái cây, sữa hoặc một thứ gì khác thay vì hút thuốc.  Nên nhớ là giảm thuốc là chuyện bạn làm để chuẩn bị cho chuyện bỏ thuốc.  Giảm thuốc mà không bỏ hẳn thì cũng chưa đủ được. 
  3. Ðừng hút theo “phản sạ”: Khi nào muốn lắm thì mới hút.  Có người quen tật, bỏ thuốc lên hút hết điếu rồi mà vẫn không biết là mình đã đốt thuốc.  Nên để ý, nếu thấy tay rút điếu thuốc lúc mình không thật sự cần hút thì đừng đốt.  Ðổi tay thường dùng để hút thuốc, như vậy thì sẽ đỡ hút theo “phản sạ”.  Một cách nữa là cất thuốc và diêm quẹt ở hai chỗ khác nhau và ở ngoài vòng tay với, như vậy thì bạn chỉ đi lấy thuốc hoặc diêm lúc thật sự muốn hút.  Tập thói “soi gương” mỗi khi hút thuốc cũng giúp nhắc nhở là bạn đang hút thuốc.
  4. Tạo hoàn cảnh khó khăn để bạn đừng hút thuốc:  Ðừng mua thuốc theo cây, chỉ mua một bao thôi.  Lúc nào hết hoàn toàn thì mới được đi mua bao mới.  Ðừng mang thuốc vào nhà hay vào văn phòng.  Ðể thuốc ở một chỗ bất tiện để mỗi lần muốn hút thì lại phải đi lấy.
  5. Tự làm khó dễ để bạn ghét hút thuốc:  Nếu thích hút với bạn bè thì bây giờ chỉ được hút khi môt mình.  Mỗi lần hút thì lại nghĩ tới những tai hại của thuốc và những lý do tại sao mình không nên hút thuốc.  Ðổ tất cả những gạt tàn thuốc vào một bình thủy tinh lớn rồi trưng giữa phòng để nhắc nhở bạn sự “thiếu vệ sinh” của thuốc lá.
  6. Nếu cần có thể bàn trước với bác sĩ của bạn về những thứ thuốc có thể dùng để giúp bạn bỏ thuốc lá.  Hiện nay thị trường có thuốc nhai (Nicorette gum), nhiều loại thuốc dán và có cả thuốc uống nữa.  Mỗi loại thuốc có những ưu và yếu điểm riêng, bạn có thể bàn với bác sĩ của bạn về những loại thuốc này.  Phần lớn bán không cần toa, tuy nhiên những thuốc uống hiện đều phải có toa.  Tất cả những thuốc này chỉ giúp bạn chống lại cơn nghiện một phần nào thôi, nếu dùng những thứ này nhưng chưa quyết tâm bỏ thuốc lá thì không có kết quả được.   

TRONG VÀI NGÀY TRƯỚC “NGÀY BỎ THUỐC”:

Thử tập đừng hút thuốc.  Khi bỏ thuốc thì đừng nghĩ là phải bỏ thuốc “cả đời”.  Cứ nghĩ bỏ “từng ngày một”, tới ngày nào thì tập trung tư tưởng vào việc bỏ thuốc trong ngày hôm đó thôi.  Dọn dẹp phòng cho thật sạch và giặt chăn màn, quần áo để cho hết mùi thuốc lá.

TỚI NGÀY BỎ THUỐC:

Vứt hết thuốc lá, diêm, quẹt, gạt tàn.  Ði nha sĩ xin chà răng cho sạch hết nhựa thuốc.  Soi gương cho kỹ rồi tự hứa là sẽ giữ răng sạch như vậy hoài.  Kiếm chuyện làm nguyên ngày để đừng hút thuốc lá.  Ði xi-nê, tập thể dục, đi dạo, đi xe đạp…. Nhắc bạn bè và gia đình hôm nay là ngày bạn bỏ thuốc và nhờ họ trợ giúp tinh thần.  Kiếm một chuyện gì đặc biệt để ăn mừng ngày bạn bỏ thuốc.

TRONG KHOẢNG THỜI GIAN NGAY SAU KHI BỎ THUỐC:

Tiếp tục giữ nhà cửa cho thơm tho, sạch sẽ.  Lưu tới những chỗ cấm hút thuốc như xi-nê, thư viện, chùa chiền, nhà thờ, v.v….Uống nhiều nước và uống thêm nước trái cây (juice), nhưng tránh đừng uống trà hay cà-phê.  Nếu bàn tay thừa thãi, nhớ thuốc thì có thể mân mê một vật gì khác: bút chì, viên bi etc…Nếu thấy miệng buồn bã thì ngậm một vật khác như bút, viết, nhai “gum” v..v…. Nên tránh những hoàn cảnh cám dỗ bạn hút thuốc.  Sau khi ăn đừng ngồi lại bàn vì sẽ nghĩ đến thuốc lá, nên đứng lên súc miệng hoặc đi dạo.  Nếu bạn có tật hút thuốc khi lái xe thì nên tạm thời đi ké xe người khác hoặc đi xe bus.  Trong 3 tuần lễ đầu cũng nên tránh gập những bạn bè vẫn còn đang hút thuốc.  Nếu lên cơn nghiền thì có thể thử ăn một quả táo, trái cam, cắn hạt dưa, nhai sinh-gum, đi tắm, đốt nhang thay vì đốt thuốc lá.  Nếu có ý tưởng “hút một hơi không sao” thì hãy gạt bỏ ngay.  Kiếm thêm chuyện để làm như đi bơi, chạy bộ, đánh tennis, làm vườn, cuốc đất, đi bộ, đi xe đạp, v..v… cho khuây khỏa.

NHỮNG CHUYỆN SẼ XẨY RA SAU KHI BỎ THUỐC:

Ngay sau khi bỏ thuốc thì lượng nicotine và những khí độc (như carbon monoxide) trong máu sẽ giảm xuống rất mau.  Chỉ nội trong 12 tiếng sau khi ngưng thuốc thì những  thương tích trong cỏ thể sẽ bắt đầu từ từ lành lại.  Nội trong một hai ngày đầu, bạn sẽ nhận thấy thức ăn và thức uống có nhiều hương vị hơn.  Tuy nhiên, trong vài ngày đầu bạn có thể cũng sẽ có những cảm giác khó chịu như khô miệng, khô môi, nhức đầu, khó ngủ, tiêu hóa sáo trộn, mệt mỏi, căng thẳng, và ho nhiều hơn.  Nên nhớ là những cảm giác này chỉ tạm một vài hôm và chúng xẩy ra vì cơ thể…thiếu thuốc.  Những cảm giác này là dấu hiệu cơ thể của bạn đang “tập” để sống mà không cần thuốc lá.  Nếu khô miệng có thể uống nước trái cây, nhức đầu có thể tắm nước ấm hoặc thiền, thiếu ngủ nên tránh cà-phê và trà, mệt mỏi thì cứ đi nghỉ, căng thẳng thì có thể thiền hoặc tập thể dục, ho thì có thể ngậm kẹo ho v..v….   

RÁNG ÐỪNG HÚT LẠI:

Mặc dù đã quyết tâm và đã bỏ được thuốc, nhiều người vẫn hút lại khi gặp phải những “biến cố” trong cuộc sống.  Phải “đề cao cảnh giác” và phải cẩn thận để đối phó với những chuyện này để đừng bị cám dỗ vào chuyện hút lại.  Những “hoàn cảnh” sau đây có thể lôi cuốn một người hút thuốc lại: thí dụ khi gặp những “khó khăn” trong đời sống, khi buồn, khi uống rượu hoặc uống cà-phê. khi nói chuyện lâu trên “phôn”, lái xe, coi ti-vi, đánh bài, khi thấy người khác hút thuốc, sau khi ăn v..v…..Nếu cảm thấy muốn hút lại thì áp dụng những phương pháp mà bạn đã xài để bỏ thuốc: nhẩm đi nhẩm lại những lý do mà bạn không nên hút thuốc, đi tập thể dục, kiếm chuyện khác để làm, ăn một quả táo, uống ly nước ngọt v..v…Nên nhớ “hút thuốc” là một tập quán và “không hút” cũng là một tập quán.  Bạn phải “tập” để “quen” một lối sống không cần vào thuốc lá.

NẾU LỠ HÚT LẠI MỘT HAI ÐIẾU:

Nếu cố hết sức để đừng hút mà vẫn lỡ hút lại một hai điếu thì cũng không nên bỏ cuộc hoàn toàn.  Nên “rút kinh nghiệm” bằng cách phân tích kỹ để biết động cơ nào đã thúc đẩy bạn hút lại.  Tự hứa là bạn sẽ không hút thuốc nữa và kiếm kế sẵn để đương đầu với những động cơ đã thúc đẩy bạn hút thuốc khi chúng trở lại với bạn.  Nếu bạn thực sự quyết tâm bỏ thuốc và nhất chí không bỏ cuộc thì cuối cùng bạn cũng sẽ phải thành công.

Nên nhớ là tuổi nào bỏ thuốc cũng có lợi.  Dù là những tình trạng như cứng phổi, chai phổi thì không hoàn toàn trở lại bình thường được.  Tuy nhiên, sau khi bỏ thuốc thì phổi chắc chắn sẽ hoạt động mạnh mẽ hơn là lúc còn hút thuốc.  Sau khi bỏ thuốc được năm năm thì tỉ lệ bị bệnh tim cũng giảm xuống gần như bằng những người không bao giờ hút thuốc.  Sau khi bỏ thuốc được 10 năm thì tỷ lệ bị ung thư phổi cũng sẽ giảm xuống gần bằng những người không bao giờ hút thuốc.  Bỏ thuốc chẳng những có lợi cho bạn mà còn có lợi cho cả gia đình bạn.  Nên nhớ là nếu bạn hút thuốc thì con cái bạn sẽ dễ bị lôi cuốn vào chuyện hút thuốc hơn.  Nên quyết chí bỏ thuốc và đừng bao giờ bỏ cuộc trong chuyện từ bỏ thuốc lá.  Good luck!